ΠΡΟΛΗΨΕΙΣ ΤΟΥ ΜΑΪΟΥ

Οι προλήψεις κι οι δεισιδαιμονίες χαρακτήριζαν, αλλά και χαρακτηρίζουν ακόμη, πάρα πολλές εθιμικές εκδηλώσεις, αλλά και καθημερινές αντιδράσεις του λαού μας. Το μαύρο χρώμα είναι συχνά τόσο συσχετισμένο με την έννοια του κακού, του θανάτου ή της γρουσουζιάς, που ακόμα και σήμερα, από πολλούς, θεωρείται άσκημος οιωνός να διασχίσει το διάβα τους μαύρη γάτα! Χαρακτηριστικό είναι το εξής απόσπασμα από βιβλίο του Αθανάσιου Μπουτούρα ("Προλήψεις του ελληνικού λαού"): "Θεωρείται καλόν να τρέφει τις κατοικίδια ζώα χρώματος μελανός, πάντως διότι πιστεύεται ότι αι εκ μέρους των κακοποιών πνευμάτων επήρειαι επισύρονται ένεκα του χρώματος επ'αυτών και αποτρέπονται από των ενοίκων"! Κοινώς, καλά κάνω κι έχω μαύρο γατί στο σπίτι μου, καθώς όλα τα κακά πνεύματα θα με αφήσουν εμένα ανέγγιχτη και θα τρυπώσουν στην καημένη την ψυχούλα του, γιατί τους έλκει η μαύρη εμφάνισή του! Αχ, και νά'ταν όλοι οι ξανθωποί, οι ασπρουδεροί μα κι όσοι στολίζονται πολύχρωμα απελευθερωμένοι από τα πνεύματα τούτα! Θα ξέραμε και να φυλαγόμαστε.. Παρόλα αυτά, οφείλω να ομολογήσω πως αμέσως μόλις διάβασα το απόσπασμα τούτο, το μετέφερα στη μάνα μου, η οποία το έχει καημό που μας έτυχε μαύρο γατί, κι όχι κανένα ασπρούλικο. Όχι πως δεν το αγαπά, μα την ακούω κάθε τόσο να του λέει με γλύκα "Καημενούλι μου, έπρεπε νά'σαι τόσο μαύρο.." και να κοιτάζει με αγωνία το άσπρο σημάδι στην κοιλιά, μπας και έχει μεγαλώσει..

Της Αγίας Μαύρας σήμερα, κι όπως ήταν φυσικό, λόγω της ετυμολογίας του ονόματός της, η μέρα της γιορτής της καταγράφεται στην παράδοση του λαού μας ως μέρα ιδιαίτερα δυσοίωνη. Και αναμενόμενος είναι ο συνειρμός αυτός, όπως αναμενόμενος ήταν κι ο φόβος του ανθρώπου για το σκοτάδι, όταν μάλιστα η νύχτα δε φωτιζόταν ούτε καν από ηλεκτρικά λαμπιόνια κι οι κίνδυνοι καραδοκούσαν ύπουλα στο μαύρο φόντο της καθημερινής και πολύωρης βασιλείας της. Κι έτσι το "μαύρο" έβγαλε το κακό το όνομα και, από την άλλη, κοντέψαμε να ξεχάσουμε πως χάρη σ'αυτό μπορούμε και διακρίνουμε το φως!

Γενικά, ο Μάης, παρόλο που είναι ο μήνας των λουλουδιών, γεννά πολλές προλήψεις και δεισιδαιμονίες. Γράφει ο Γ.Α.Μέγας "Αυτός ο μήνας, λέγουν, έχει πολλές κακές ώρες. ...Το Μάη δεν κόβουν ρούχα, ούτε παντρεύονται γιατί 'τους παίρνει ο Μάης'. .Η δεισιδαιμονία αυτή συναντάται σε όλους τους ευρωπαϊκούς λαούς κι εξηγείται από τη λατρεία των αρχαίων Ρωμαίων, που το Μαϊο τελούσαν γιορτή προς τιμή των θεοτήτων του κάτω κόσμου...." Ε, είναι και της "Αγίας Μαύρας" στις 3 του μηνός, ήρθε κι έδεσε! Οι φόβοι κι οι απαγορεύσεις εντείνονται στο έπακρο. "Στη Μεσσηνία μάλιστα, όποια μέρα πέσει της αγίας Μαύρας, αυτή τη μέρα τηνε φυλάνε όλο το χρόνο' δεν κόβουν ρούχο, δε λευκαίνουν πανί, δεν αλωνίζουν, δεν κάνουν ελιές στο λιοτριβειό, γιατί γίνεται μαύρο το λάδι... Κι οι Κύπριοι χωρικοί τη μέρα αυτή δεν τυροκομούν γιατί γεμίζει το σπίτι και το τυρί 'μαύρες' (κατσαρίδες)" (Γ.Α.Μέγας, "Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας").

Στην Αιτωλία δε σπέρνουν γιατί δε φυτρώνουν, λένε, οι σπόροι και στην παλιά Αθήνα οι νοικοκυρές, δεν έπιαναν βελόνα για να μη βγάλουν το μαύρο σπυρί, τη "μαύρη".

Σημειώνει κι ο Βασίλης Λαμνάτος ("Οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας") για τους τσοπάνηδες: "Τη γιορτή της Αγίας Μαύρας, θα τη συναντήσουμε στις 3 του Μάη και τ'όνομά της φυτεύει στην ψυχολογία του λαού μας 'μαύρα προαισθήματα' για ολάκερη την υπόλοιπη χρονιά. Ιδιαίτερη σημασία έχει η γιορτή αυτή για τις γυναίκες. Της Αγίας Μαύρας, οι γυναίκες δεν κάνουν καμιά δουλειά, γιατί τό'χουν σε μεγάλο κακό. Φοβούνται κι ο φόβος 'φυλάει τα έρημα', λέει η παροιμία. Έτσι, δεν κόβουν ρούχα, δε ράβουν, δε λευκαίνουν πανιά, δε γνέθουν, δεν υφαίνουν, δεν τραβούν διασίδια, δεν απλώνουν γνέματα, δε λαναρίζουν, δεν ξαίνουν μαλλιά και, μάλιστα, μερικές τη μέρα που πέφτει τη φυλάνε ολοχρονίς ή "χρονικίς", όπως λένε.

Οι τσοπάνηδες την ημέρα της Αγίας Μαύρας δεν τυροκομούν. Το γάλα το δίνουν στους φτωχούς την ημέρα αυτή, για το καλό των ζωντανών τους."

Τέτοιος, λοιπόν, ήταν ο φόβος για τη μέρα τούτη που η εκκλησία μας τιμά την αγία Μαύρα αλλά και το σύζυγό της άγιο Τιμόθεο, ένα νεαρό και νιόπαντρο ζευγάρι που απλά πίστεψε στο Φως και για την πίστη του αυτή θανατώθηκε με τα χειρότερα βασανιστήρια από ανθρώπους που σίγουρα είχαν βασιλιά της ψυχής τους το Σκοτάδι κι ας μην το πρόδιδε αυτό καμιά ονομασία και κανένα χρώμα πάνω τους... Πώς λέμε, "άλλος έχει τ'όνομα κι άλλος τη χάρη"!